Blog

LGBTİ’nin İ’si

Haziran 28, 2022

Bir çoğumuzun vulva ya da penis gibi cinsel organlarının nasıl göründüğüne dair bir fikri olsa da çok azımız aslında bu organların geniş bir çeşitliliğe sahip olabileceğinin farkındayızdır. İnterseks denildiğinde pek çok kişinin aklına hemen hermafrodit ya da çiftcinsiyetlilik çağrışımlarıyla “yarısı kadın”, “yarısı erkek” bir beden gelse de, interseks durumun birçok şekli var ve tek bir kategoriye sığdırılamaz. İnterseksler doğduklarında atanan eril ya da dişil cinsiyet kabulünün dışında, bu kategorilere varsayıldığı şekilde uymayan ya da her iki kategorinin özelliklerini (kromozomlar, genital, ve/veya üreme organları) de taşıyan kişilerdir. Birçok interseks, interseks bedenleri tıbbileştirmeyen “interseks çeşitliliği” terimini kullanır. İntersekslerde genital organlar, alışılagelen normal olarak kabul edilen organlardan farklı olabilmektedir. Genital organların belli normlar üzerinden kabule geçilmesi ve bunun ikili cinsiyet sistemi üzerinden uygulanması veya uygulanmak zorunda bırakılması, tüm intersekslerin maruz bırakıldığı ayrımcılık ve şiddet alanlarının başında gelmektedir.

İ?

İnterseks durumu; bir dizi doğal beden varyasyonlarını tarif etmek için kullanılan bir şemsiye terimdir ve içerisine bir çok interseks varoluş deneyimlerini alarak, çeşitlenebilmektedir. İnterseksler sadece eril veya dişil cinsiyet özelliklerine sahip olmayabilir veya hem dişil hem de eril olarak tanımlanabilecek biyolojik cinsiyet özelliklerine de sahip olabilirler.. İnterseks kişilerin cinsiyet özellikleri ve bedenleri insan cinsiyetlerinin sağlıklı birer varyasyonu ve çeşitliliğidir.

Bazı interseks insanlarda interseks bedeni doğumla birlikte görünür haldedir, bazılarında ise interseks durumu çocuklukta, ergenlikte hatta yetişkinlikte anlaşılabilir. İnterseks bedenlerdeki farklılıklar her zaman aynı şekilde değildir, bazen çok küçük farklılıklar da olabileceği için interseks olduğunu hiçbir zaman fark etmeyen kişiler de olabilir.

Özellikle daha muğlak bir genital yapıya sahip olan interseks bebekler, aile veya doktorlar tarafından ikili cinsiyet sistemi doğrultusunda “kadın” veya “erkek” cinsiyetlerinden birine atanarak, buna uygun bir cerrahi operasyonlara maruz bırakılmaktadırlar. Bu pratik, bir şiddet olmasının yanı sıra bedenin cinsi ile bir benlik algısı olarak cinsiyet arasında dayatılmakta olan doğrusal bağın zorlama oluşuna dair çok güçlü bir örnektir. İnterseks deneyimlerin görünür ve konuşulur olması ile beraber, özellikle yetişkin interseks kişiler, kendi tercihlerin dışında gelişen bu bedensel müdahale uygulamalarını tamamen etik dışı bir istismar ve şiddet olduğu anlayışı giderek yaygınlaşmaktadır.

İntersekslerin maruz bırakıldığı hak ihlalleri ve sorunlar

İnterseks Genital Mutilasyonu (IGM)

IGM, cerrahi, hormonal ve diğer tıbbi uygulamalar gibi rıza dışı, cinsiyet şekillendirmeye yönelik, geri döndürülemez ve hayati olmayan kozmetik nedenlere bağlı tüm zararlı tıbbi uygulamaları kapsar.

2009 yılından beri, Birleşmiş Milletler İnsan Hakları Sözleşme Denetim Organları BM’ye üye ülkelere interseks bireylerin toplum ve tıbbi ortamlar içinde karşılaştıkları insan hakları ihlallerini durdurmaları yönünde 70’ten fazla kez çağrı yaptı. Buna karşın pek çok interseks bebek ve çocuk hatta ergenler ve yetişkinler hayati gerekliliği olmayan, invazif ve geri döndürülemeyen cerrahi müdahalelere ve diğer tıbbi uygulamalara maruz kalmaya devam ediyor.

Pek çok durumda bu müdahaleler interseks kişinin kendisi tarafından istenmiyor ve aslında bebek ve çocuklarda bu müdahaleleri kişi kendi kararını verebilecek yaşa gelene kadar erteleme imkanı bulunuyor.

Eğitim ve Akran Zorbalığı

Okullar ve üniversiteler interseks gençler için zor yerler olabiliyor: Buralarda zorbalığı, ayrımcılık ve yaftalamaya maruz kalabiliyorlar. Ders kitapları ve eğitim programları genellikle pozitif interseks temsilinden yoksun ve 2019 FRA LGBTİ araştırmasının ortaya koyduğuna göre, interseks katılımcıların %54’ü okul ya da üniversite personeli tarafından ayrımcılığa uğradıklarını hissediyor. Cinsiyet ifadesi, statür (boy uzunluğu, kilo gibi özellikler) ya da bedenlerindeki diğer görüntüsel özellikleri ikili cinsiyet sistemine uyumlu olmayan interseks öğrenciler bu saldırılara çok daha açık ve korunmasız kalabiliyor. Tuvaletler ve soyunma odaları gibi bedenin diğerlerine görünür hale geldiği yerlerde, interseks bireyin “normalleştirme” ameliyatı yaşamış olması/olmaması ile ilgisiz şekilde, anksiyete ve taciz çok yaygın deneyimleniyor.

Daha da kaygı verici bir seviyede, interseks bireyler bedensel bütünlüklerinin ihlali, tıbbi suistimal, tabu, utandırma ve travma yüzünden çoğu zaman doğrudan eğitim engeli de yaşayabiliyor.

Yasal Tanınırlık

Bazı interseks bireyler kendilerine atanan cinsiyeti reddeder. Bazıları ise yasal belgelerde istedikleri cinsiyet seçeneğini bulamaz ya da buna çok sonra erişebilir (üçüncü cinsiyet seçeneğinin sonradan yürürlüğe girdiği ülkelerde). Bazıları için kimlikleri zaman içinde evrimleşir ve kişisel gelişimlerini yansıtan bir cinsiyet seçeneğini ararlar.

Günümüzde uygulanmakta olan sistemler çoğu zaman interseks bireylerin kendi kaderini tayin hakkını kısıtlıyor, özellikle cinsiyet seçeneklerinin yasal belgelerdeki kısıtlılığı ve özgür ve kişisel bir seçim olması gereken bu konuda getirilen tıbbi şartlar bu hakka erişimi zorlaştırıyor.

Barınma ve Gelir Sıkıntısı

İlk kez, 2019 FRA LGBTİ araştırması Avrupa’da yaşayan interseks bireylerin ekonomik sıkıntılarını ve barınma imkanlarıyla ilgili zorluklarını ortaya koydu. Buna göre; Avrupa’da yaşayan interseks katılımcıların %29’u barınma güçlükleri yaşadığını belirtti ve bu, tüm LGBTİ katılımcılar arasında en yüksek oran.

2019 FRA LGBTİ araştırmasının istatistik verileri tüm LGBTİ bireyler içinde en çok ekonomik zorluklar yaşayan grubun da interseks bireyler olduğunu, bunu transların takip ettiğini gösteriyor. İnterseks katılımcıların %51’i, hane halklarının toplam gelirinin geçimi zorlaştırdığını, % 26’sı bazı zorluklar yaşadıklarını, % 13’ü zorluk yaşadıklarını ve %12’si büyük zorluklarla karşılaştıklarını belirtmektedir.

Mitler

İnterseks üçüncü cinsiyettir

İnterseks biyolojik bir durumdur ve kişinin cinsiyet kimliği ya da cinsel yönelimi biyolojisinden bağımsızdır. Ayrıca interseks otuzdan fazla farklı biyolojik cinsel gelişim çeşitliliğini kapsayan şemsiye bir terimdir. Dolayısıyla her interseks birey cinsiyet kimliği ve yönelimi açısından biriciktir ve sadece üçüncü cinsiyet tanımı içerisine sığdırılamaz. Kendisini kadın, erkek, non-binary, agender, queer, heteroseksüel, lezbiyen veya başka şekilde tanımlayan interseksler vardır.

İnterseks biseksüelliktir, kişi kendini ruhen interseks hissedebilir

Biseksüellik bir cinsel yönelimdir ve hem kadınlar hem de erkeklere cinsel ve/veya romantik çekim duymak anlamına gelir. İnterseks ise biyolojik bir durumdur ve cinsel yönelimden ya da cinsiyet kimliğinden bağımsızdır. Dolayısıyla interseks olmak biseksüel olmayı gerektirmez ve ruhen yaşanan bir şey değil, biyolojik bir olgudur.

İnterseks çift cinsiyetliliktir

Yine yukarıda belirttiğimiz sebeplerden dolayı, interseks çift cinsiyetlilik tanımına sığdırılamaz ve her interseksin farklı bir cinsiyet kimliği olabilir.

İnterseksler hem kadın hem de erkek cinsel organlarını eksiksiz şekilde taşır

Her interseksin beden yapısı biriciktir ve birbirinden farklıdır. İnterseksler mitolojik fantezi varlıkları değildir.

İnterseks olmak çok nadir bir durumdur

İnterseksler dünya nüfusunun yaklaşık %2’sini oluşturur. Bu da yeşil gözlülerin ya da kızıl saçlıların oranıyla benzerdir. Dolayısıyla dünyada milyonlarca interseks birey vardır ve var olmaya devam edecektir.

İnterseks düzeltilmesi gereken bir hastalıktır

İnterseks bir hastalık değil, çeşitliliktir. İnterseks biyolojik yapısına sahip olmak düzeltilmesi gereken bir durum değildir ve kişinin sağlığını bozmaz. Öte yandan, her insan gibi intersekslerin de tıbbi ihtiyaçları ve sağlık sorunları olabilir.

İnterseks bireyler transtır

İnterseks komünitesi içerisinde istatiksel olarak trans bireylerin toplum genelinden daha fazla olduğu bir gerçektir. Öte yandan, translık ve interseks birbirinden farklı olgulardır. Bir interseks trans olduğu gibi başka cinsel kimlik ve yönelimlerde de olabilir.